عوارض خطرناک «دندانی که فقط ریشه‌اش باقی مانده»؛ مراقبت بعد
دندانی که فقط ریشه‌اش باقی مانده باعث عفونت می‌شود؟ باقی‌ماندن ریشه دندان در لثه امکان دارد به‌خاطر موارد مختلفی مانند: پوسیدگی دندان، بیماری‌های لثه، تروما یا درمان‌های دندانپزشکی قبلی باشد که ریشه به طور کامل خارج نشده است. باقی‌ماندن ریشه در لثه می‌تواند در صورت درمان‌نکردن باعث ایجاد ناراحتی، بروز عفونت و مشکلات دیگر می‌شود. اگر احساس می‌کنید ریشه دندان در لثه شما باقی‌مانده است، باید به دندانپزشک مراجعه نمایید.
خارج‌کردن دندانی که فقط ریشه اش مانده درمانی است که باید توسط متخصص ریشه دندان ماهر که معمولاً جراح دهان و دندان دارای سابقه و تجربه جراحی است، انجام شود. هرچند جلوگیری از بعضی عوامل باقی‌ماندن ریشه دندان در لثه مانند: تروما و درمان‌های دندانپزشکی تا حدودی سخت است، اما مراجعه به دندانپزشک ماهر و مجرب که کل دندان را خارج کند، در پیشگیری از این مشکل مؤثر باشد.
آنچه در ادامه میخوانید:
احتمالاً برای خیلی از بیماران پیش‌آمده که بعد از مدت‌ها به‌خاطر دندان‌درد به دندانپزشکی مراجعه کرده باشند یا برای چکاپ به دندانپزشکی بروند اما متوجه شوید ریشه دندان در لثه شما باقی‌مانده و شما نمی‌دانید با این دندانی که فقط ریشه‌اش باقی مانده چه کنید؟
احتمالاً دندانپزشک قبلی خود را لعن و نفرین کنید اما باید بدانید دیگر کاری از کسی ساخته نیست و بهتر است با این واقعیت کنار بیاید. اما پاسخ این پرسش که آیا باقی‌ماندن ریشه دندان در لثه خطرناک است؟ باید گفت بله. پاسخ این پرسش مثبت است. باقی‌ماندن ریشه در لثه ممکن است باعث انواع‌واقسام عفونت‌ها شود. این مورد همچنین باعث بروز درد و حساسیت هم خواهد شد.
ریشه دندان با روش‌های مختلفی از لثه خارج می‌شود و این بستگی به نوع قرارگرفتن و درجه سختی پنهان‌شدن آن دارد. برخی ریشه‌ها سخت‌تر و بعضی دیگر راحت‌تر از لثه خارج می‌شوند، برای خارج‌کردن برخی ریشه‌ها از لثه به جراحی‌های متعدد و پیچیده نیاز است، برای درآوردن برخی ریشه‌ها از لثه یک برش ساده هم کافی است اما برای برخی دیگر که در لثه پنهان شده‌اند، کافی نیست و برای این مدل از ریشه‌ها باید جراحی‌های پیچیده انجام داد.
دندانی که فقط ریشه‌اش مانده دلایل متعدد دارد مثلاً ممکن است یکی از دلایل آن شکستن دندان باشد یا ممکن است فرد خیلی دیر به دندانپزشکی مراجعه کند و پوسیدگی تمام دندان را بگیرد و پزشک هم هر چقدر تلاش کند باز قسمتی از ریشه در لثه بماند. اگر قسمتی از ریشه در دندان بماند ممکن است در برخی موارد نادر به سمت جای خالی که در لثه قرار دارد حرکت کند و به‌مرورزمان باعث تحریک زبان و در نتیجه عفونت گردد،
برای خارج‌کردن دندانی که فقط ریشه‌اش باقی مانده ابزارآلات و وسایل مخصوص جراحی وجود دارد که پزشکان با استفاده از آن ریشه دندان را از دهان خارج می‌کنند. اما جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده جراحی راحتی نیست. این مدل جراحی‌ها اصولاً احتیاج به اعمال فشار زیادی دارد و ازاین‌جهت هم به پزشک و هم به بیمار سخت خواهد گذشت.
در ثانی بیمار معمولاً در این مدل جراحی‌های نسبتاً زیادی از دست خواهد داد چرا که ریشه باید باقدرت هرچه‌تمام‌تر از لثه خارج شود. در این جراحی معمولاً پس از تزریق بی‌حسی، یک‌پارچه که مخصوص این مدل جراحی‌ها هست دور صورت بیمار گذاشته می‌شود به‌طوری‌که صورت بیمار از دایره وسط آن خارج شود و دورتادور صورت با این پارچه پوشیده شود تا موقع خارج‌شدن هنگام بیرون‌کشیدن دندانی که فقط ریشه‌اش مانده، خونی که از دندان خارج می‌شود این خون به‌جای پاشیده شدن روی لباس و صورت افراد، روی این پارچه ریخته شود.
بعد از عمل جراحی پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. حتماً آنتی‌بیوتیک را تااندازه‌ای که پزشک تجویز کرده است بخورید چرا که قطع‌کردن نصفه‌نیمه آنتی‌بیوتیک آن هم در جراحی سختی مثل جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده، باعث مقاوم شدن باکتری‌ها و عفونت‌ها می‌شود و در دفعات بعدی ممکن است مشکلات بیشتری برای شما به همراه بیاورد.
ازاین‌رو حتماً به تمام توصیه‌های پزشک خود گوش فرادهید تا مجدداً عفونت در بدن شما عود نکند. نخوردن کامل دوره آنتی‌بیوتیک باعث می‌شود بدن شما نسبت به هر گونه باکتری مقاوم شود و بدین صورت حتی در عفونت‌ها و بیماری‌های ساده هم از بین نروند. آنتی‌بیوتیک از سری داروهایی است که قطع یکباره آن قبل از تمام‌شدن دوره آن در طولانی‌مدت باعث ازبین‌رفتن کارکرد طبیعی این دارو در بدن می‌شود.
دلایل زیاد و متعددی وجود دارد که باعث می‌شود ریشه دندان در لثه بماند. خارج‌نشدن ریشه دندان از لثه می‌تواند باعث بروز التهاب، درد و عفونت شود که حتماً باید با مراجعه به پزشک درمان شود وگرنه میزان و مقدار عفونت رشد خواهد کرد و بیشتر خواهد شد. اما از مهم‌ترین دلایلی که باعث به‌وجودآمدن دندانی که فقط ریشه‌اش مانده می‌شود به شرح زیر است:
شکستگی:
شکستگی یکی از مهم‌ترین دلایل ماندن ریشه دندان در لثه است. وقتی که دندان دچار شکستگی می‌شود، دندانپزشک به‌ناچار بسته به نوع شکستگی دندان را از لثه خارج می‌کند. بعضی مواقع پیش می‌آید که دندان فرد کامل خورد می‌شود مثل حوادث ورزشی یا فردی که مثلاً در کودکی دندان جلوی خود را در اثر بازی یا شیطنت از دست می‌دهد. اگر دندان از ته نشکسته باشد می‌تواند روی قسمت‌های باقی‌مانده دندان را با کامپوزیت پر کرد اما اگر دندان مثل مواردی که گفتیم از ته شکسته باشد اصلاً نمی‌توان چنین کاری کرد.
در این مورد ابتدا باید ریشه دندان را تخلیه و سپس با ایمپلنت دندان جدیدی روی لثه گذاشت. پزشکان معمولاً تعجب نمی‌کنند که چرا دندان یک فرد از ته شکسته شده است چون این موارد به‌کرات در تصادفات، در حوادث ورزشی و حتی دعواهای خیابانی یافت می‌شود.
این مورد جز سخت‌ترین مواردی است که باعث ایجاد دندانی می‌شود که ریشه‌اش باقی‌مانده چرا که در این موارد ما شاهد این هستیم که ریشه در انتهایی‌ترین حالت ممکن در لثه می‌ماند و همین باعث می‌شود خارج‌کردن آن سخت‌تر شود و به همین علت ممکن است علی‌رغم تلاش دندانپزشک ریشه دندان در لثه باقی بماند، این حالت ممکن است باعث بروز عفونت هم بشود. باوجود سختی بیرون‌کشیدن این مدل ریشه، باز هم بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک مجرب مراجعه شود.
پوسیدگی بسیار عمیق:
در برخی موارد ممکن است پوسیدگی خیلی عمیق شود و فرد خیلی دیر به پزشک مراجعه کند، همین مراجعه دیرهنگام به پزشک باعث می‌شود پوسیدگی عمیقاً به ریشه برسد و آن‌قدر به قسمت‌های عمیق لثه نفوذ کند کن دیگر نتوان تمام قسمت پوسیده را خارج کرد.
به همین علت توصیه می‌شود هنگام احساس کوچک‌ترین دردی سریعاً به پزشک مراجعه کنید چرا که در غیر این صورت حتی با عصبکشی هم نمی‌توان قسمت‌ها پوسیده را خارج کرد، خیلی مواقع حتی بعد از عصبکشی هم قسمت‌های پوسیده در لثه باقی می‌مانند و این خود باعث ایجاد دردسر برای فرد می‌شود.
وقتی پوسیدگی به عمق ریشه نفوذ کند خارج‌کردن آن واقعاً سخت است، در اینجا درآوردن جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده هم برای پزشک سخت می‌شود و هم فرد مراجعه‌کننده باید مدت‌ها برود و بیاید و سختی بکشد. به همین خاطر ما به همه توصیه می‌کنیم حتماً در صورت ایجاد درد خیلی سریع به پزشک مراجعه کنید چرا که در غیر این صورت با عواقب جبران‌ناپذیری روبه‌رو خواهید شد.
دندان‌عقل نهفته:
این مورد از سایر موارد بسیار شایع‌تر است. جراحی دندان‌عقل این روزها به یک جراحی روتین تبدیل شده هر چند که از نظر سختی می‌توان گفت جراحی دندان‌عقل جز جراحی‌های سخت دسته‌بندی می‌شود. با این حساب اما دندان‌عقل نهفته هم از مواردی است که باعث به‌وجودآمدن جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده می‌شود. برای این مورد البته اول باید عکس‌برداری کنید تا دندان‌عقل نهفته شما مشخص شود چرا که بسیاری از افراد اصلاً دندان‌عقل ندارند یا مثلاً چهار دندان‌عقل ندارند دو دندان‌عقل دارند.
برای این مورد لازم است شما ابتدا با تجویز پزشک عکس‌برداری کنید، سپس پزشک به شما می‌گوید که آیا واقعاً احتیاج به جراحی دندان‌عقل دارید یا نه. جراحی دندان‌عقل هم مانند این مدل از جراحی‌ها کمی پیچیدگی‌ها و سختی‌های خودش را به همراه دارد. بعد از عمل جراحی دندان‌عقل نهفته حتماً از خودتان به‌خوبی مراقبت کنید چرا که در این عمل هم خون از دست می‌دهید و ممکن است ضعف کنید. هر چند این مورد ضروری نیست اما بهتر این هنگام این دست از جراحی‌های دندان یک همراه داشته باشید چرا که ممکن است ضعف کنید.
کشیدن دندان:
کشیدن دندان به دلایل متعدد توسط دندانپزشک تحویز می‌شود، گاه دندان به حدی پوسیده است که کار با عصبکشی و روکش و پر کردن درست نمی‌شود. گاه فک کوچک است و ممکن است پزشک برای ارتودنسی و… مجبور به کشیدن یک یا چند دندان شود. برخی مواقع هم در اثر التهاب یا عفونت ممکن است کار به کشیدن دندان برسد.
کشیدن دندان همیشه آن‌قدر هم که به نظر می‌آید راحت نیست از جمله اینکه ممکن است دندان در حین کشیدن بشکند و آن زمان ادامه کار واقعاً سخت خواهد بود. در بعضی مواقع کشیدن دندان آن‌قدر سخت است که باعث می‌شود ریشه درون لثه بماند و تبدیل بشود به جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده. در این مورد هم ممکن است یک ضایعه دردناک در دهان ایجاد شود که خیلی مواقع منجر به عفونت هم خواهد شد، در این مواقع لازم است با مراجعه سریع به پزشک، ریشه باقی‌مانده از لثه خارج شود.
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان:
این مورد احتمالاً از باقی مواردی که گفته شد ناشناخته‌تر باشد و بیشتر مورد غفلت قرار گرفته است. توضیح این مسئله این است کخ وقتی فرد به اندازه کافی مسواک نزند، نخ دندان نکشد، از دهانشویه استفاده نکند، مدام سیگار و دخانیات یا مخدر استفاده کند، تغذیه ناسالمی داشته باشد و میزان کلسیم و مواد مغذی خون او پایین باشد و همچنین از کافئین بیشتری استفاده کند که خود باعث تضعیف مینا دندان می‌شود و سایر موارد، باعث تضعیف دندان می‌شود و باعث می‌شود دندان به مرور پوشیده شود و همین پوسیدگی از داخل باعث شکستگی دندان می‌شود.
همان‌طور که در بالا گفته شد شکستگی دندان در موارد اگر از ته باشد ممکن است باعث ماندن ریشه دندان در لثه شود و باعث شود تشکیل جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده است در دهان شما بشود. از همه مهم‌تر این است که شما به بهداشت دهان و دندان خود توجه کنید و به‌خوبی اهمیت دهید. سالی یک یا دو بار به دندانپزشک مراجعه کنید تا اگر پوسیدگی دارید سریع‌تر پزشک متوجه این پوسیدگی شود و هر چه سریع‌تر آن را درمان کند تا کار به ریشه دندان نرسد چون در این صورت باعث درد و التهاب عفونت خواهد شد،
بعد از عمل دندانی که فقط ریشه اش مانده و خارج‌کردن آن، یک سری دستورالعمل برای مراقبت وجود دارد. احتمال خیلی بیاد پزشک شما اینها را به شما خواهد گفت اما باز هم مرور آن می‌تواند کمک به یک سری افراد کند که احتمالاً دستورهای پزشک یادشان رفته و نمی‌دانند برای مراقب‌های بعد از عمل ریشه‌چه کارهایی لازم است انجام دهند:
بعد از جراحی دندانی که ریشه‌اش باقی‌مانده از انجام‌دادن فعالیت‌های روزمره سخت و ورزش‌های سنگین نظیر کوهنوردی و… خودداری کنید چرا که علاوه بر مقدار خونی که از دست دادید که احتمالاً باعث ضعف و بی‌حالی شما می‌شود، باید یاد بدانید که دهان شما در حال حاضر پر از بخیه است که هر لحظه امکان دارد با هر فعالیت اضافه یا فشاری باز شود و شروع به خونریزی کند. به همین جهت بهتر است مدتی استراحت کنید تا بدن شما آرام‌آرام قوی شود و قوای خود را بازیابد.
در چند روز اول و ترجیحاً در هفته اول از خوردن غذاهای گرم و جامد و سفت خودداری کنید و تا می‌توانید غذای سرد، مایع و آبکی بخورید. دهان شما و محل جراحی دندانی که تنها ریشه آن باقی‌مانده هنوز ملتهب است و امکان عفونت بالایی دارد، علاوه‌برآن همان‌طور که گفتیم دهان پر از بخیه است.
پس بهتر است زیاد با غذاهای جامد و حتی چسبناک مثل آدامس، گز، سوهان و… به دهان و دندان خود فشار نیاورید تا بخیه باز نشود و در دهان شما خونریزی نکند. همچنین مایعات خیلی داغ مثل چای یا قهوه خیلی داغ می‌تواند باعث باز شدن بخیه‌ها بشود. پس بهتر است تا چند روز از نوشیدن مایعات خیلی گرم هم خودداری کنید.
افرادی سیگاری تا ۴۸ ساعت بعد از عمل جراحی دندانی که ریشه‌اش باقی‌مانده، سیگار نکشند چون سیگار علاوه بر احتمال ایجاد التهاب ممکن است باعث بروز حساسیت هم بشود، علاوه‌برآن سیگار خون را لخته می‌کند و لخته‌شدن خون و رقیق نبودن آن باعث می‌شود زخم دیرتر خوب شود و بخیه‌ها دیرتر به حالت اولیه بازگردند.
همچین سیگار می‌تواند بعد از عمل باعث بروز عفونت هم بشود چرا که سیگار از مواد شیمیایی زیادی تشکیل شده است و دهان شما در این بازه زمانی پر از بخیه است و در واقع یک زخم باز در دهان شماست که از هر جهتی ضعیف است و نیاز به مراقبت و پانسمان و تمیز بودن مداوم دارد، علاوه بر این فشاری که حین کشیدن سیگار یا قلیون به لثه و فک و دهان می‌آید بسیار بیشتر از حدی است که دهان با بخیه بتواند تحمل کند.
حتی دیده شده خیلی از افراد بعد از عمل جراحی وقتی سیگار کشیده‌اند دچار التهاب شدیدی شده‌اند که تا چند روز هم ماندگار بوده و فقط با کمپرس یخ و دارو برطرف شده است. پس توصیه می‌شود تا ۴۸ ساعت از استعمال هرگونه دخانیات پرهیز کنید.
موضع جراحی شده را طی ۲۴ ساعت مداوم با آب‌نمک بشورید. این کار باعث ضدعفونی شدن هر چه بیشتر موضع زخم می‌شود. خم بازی که در دهان شماست بسیار حساس است و هر لحظه ممکن است عفونت کند و به سایر نقاط دهان و بدن شما سرایت کند، بنابراین توصیه می‌شود تا ۲۴ ساعت و حتی بیشتر، دهان خود را با آب‌نمک بشویید و بدون عفونت نگه دارید. همچنین سعی کنید هنگام شستشوی دهانتان با آب‌نمک، زیاد به بخیه‌ها، محل زخم و به‌صورت کلی دهانتان فشار نیاورید تا باعث باز شدن بخیه‌ها نشوید.
اگر پزشک شما داوری مسکن خاصی به شما تجویز کرده است می‌توانید با تهیه این دارو از داروخانه آن را مصرف کنید، چنانچه درد داشتید اما داروی خاصی به شما تجویز نشده بود می‌توانید از داروسازان داروخانه کمک بگیرید.
سخن پایانی
در این مقاله درباره دندانی که فقط ریشه‌اش باقی مانده و نحوه جراحی و مراقبت‌های بعد از عمل آن نوشتیم. باقی‌ماندن ریشه در لثه خطرناک است و خطراتی را به دنبال دارد. این امر باعث درد، عفونت و حساسیت می‌شود. در صورت بروز این اتفاق باید ریشه توسط دندانپزشک معاینه شده و خارج گردد.
معمولاً دندان‌ها به علت‌های مختلفی مانند عدم رشد و شکستگی در زیر لثه‌ها پنهان شده‌اند برای خارج‌کردن ریشه‌ها نیاز به جراحی است. بیرون آوردن دندانی که فقط ریشه اش مانده به کمک جراحان دندانپزشک انجام می‌گیرد. در برخی موارد برای بیرون آوردن ریشه از لثه تنها به ایجاد یک برش کوچک نیاز است. درصورتی‌که ریشه در لثه پنهان باشد باید ریشه را با استفاده از جراحی‌های پیچیده‌تر خارج شود.
حتماً مراقبت‌های بعد از عمل را انجام دهید و هر ۶ ماه تا یک سال یکبار به دندانپزشک مراجعه کنید. اگر شما دیر به دندانپزشک مراجعه کنید درمان سخت‌تر و هزینه‌ها نیز زیادتر خواهد شد. همچنین شما می‌توانید از مشاوران کلینیک نیز مشاوره بخواهید تا دراسرع‌وقت شما را راهنمایی کنند و به شما درباره نحوه درمان دندانی که ریشه‌اش باقی‌مانده مشاوره بدهند.