ارتودنس؛ یکی از راهکارهای زیباسازی و اصلاح ناهماهنگی دندان‌ها و ایجاد تراز مناسب دندان 

زیبایی در حال حاضر از مهم‌ترین مباحثی است که مورد توجه همه قرار گرفته است. زیبایی چهره، توجه بیشتری را به خود جلب کرده است و زیبایی دهان و دندان تاثیر فوق¬العاده¬ای روی چهره دارد و به همین دلیل یکی از مباحثی است که در جهان امروز بین خدمات زیبایی بسیار طرفدار دارد. ارتودنس دندان که روز به روز تکامل بیشتری پیدا می¬کند و متد¬های جدیدی در آن ابداع می¬شود، در صدر خدمات زیبایی دهان و دندان و دندانپزشک زیبایی قرار دارد.
 

 

 ارتودنس چیست؟ 

ارتودنس (Orthodontics) یک کلمه مرکب از دو واژه لاتین «ارتو» به معنی راست و درست و « ادوس » یا مشتق آن «دنس» به معنی دندان است و  یکی از تخصص¬های دندانپزشکی به حساب می¬آید که کار آن بیشتر تصحیح عدم هماهنگی یا جفت‌شدن نامناسب دندان‌هاست که اصطلاحاً¬ به آن مال اکلوژن (malocclusion) گفته می¬شود.
 هدف از ارتودنس دندان مرتب کردن دندان¬های فک بالا و پایین، اصلاح بی¬¬نظمی دندان¬ها، از بین بردن کجی دندان، از بین بردن فاصله¬ی میان دندان¬ها، الگوهای نامناسب بایت و رفع مشکلات مربوط به فک می¬باشد.
در درمان ارتودنس دندان از وسیله¬ی ارتودنس که معمولاً در داخل دهان قرار می¬گیرد، استفاده می¬شود تا دندان¬ها یا فک¬ها در موقعیت مورد نظر قرار بگیرند. در درمان ارتودنس، با استفاده از بریس¬های دندان و سایر تجهیزات ارتودنس، با حرکت آرام دندان‌ها و فک‌ به اطراف، ناهنجاری‌ها درمان می‌شود. 
از آنجایی که اغلب روش های درمان ارتودنس ظاهر و شکل صورت افراد را بهبود می‌بخشند و سبب بهبود لبخند و سلامت کلی ناهنجاری‌های دندانی و فک می‌شود، می‌توان پروسه‌ی درمانی انجام شده در این تخصص را،  زیبایی دانست. اما درمان‌های ارتودنس غالباً با هدف بهبود عملکرد دهان و دندان در کنار زیبایی، انجام می‌شوند.
هر چقدر سن متقاضی ارتودنس دندان کمتر باشد، زمان کمتری نیاز خواهد بود اما به طور کلی ارتودنس دندان نسبت به سایر درمان¬های دندانپزشکی، نیاز به زمان طولانی¬تری دارد. در ادامه همین مقاله برایتان شرح می‌دهیم که ارتودنسی چیست و برای چه افرادی مناسب است.

 

ارتودنتیست کیست؟ 

ارتودنتیست (Orthodontist)، دندانپزشکی است که پس از چند سال تجربه¬ در دندانپزشکی، به مدت ۳ تا ۴ سال، آموزش بیشتری می¬بیند تا بتواند به تشخیص و درمان ارتودنس بزرگسالان و کودکان بپردازد. 
زمینه¬ی فعالیت دندانپزشک متخصص ارتودنس  یا ارتودنتیست؛ تشخیص به موقع، اعمال متدهای زیبایی و درمانی بر روی دندان و فک افراد بیمار است، به طوری که در مدت زمان کمتر و تعداد مراجعه کمتر، درمان انجام شود. 
توانایی تشخیص ناهنجاری‌های مشاهده شده در فک، ناهماهنگی دندان‌ها و همین طور ارائه متد‌ها و روش‌های تخصصی برای رفع این ناهنجاری‌های فک و دندان، از وظایف و ویژگی‌های یک ارتودنتیست است. 
لازم به ذکر است که روش درمانی ارتودنس در هر شرایطی باید تحت نظارت ارتودنتیست صورت گیرد تا نتایج مطلوبی را به دنبال داشته باشد.

 

ضرورت مراجعه به ارتودنس و انجام ارتودنسی چیست؟

در پاسخ به این پرسش که ارتودنسی چیست ابتدا باید ضرورت آن را بیان کنیم. اکثر مردم لبخند زیبا را با سلامتی دهان و دندان مرتبط می¬دانند. سلامتی دهان و دندان نقش بسیاری مهمی در زیبایی لبخند دارد. درحالی که نامرتب بودن دندان¬ها علاوه بر کاهش زیبایی، می¬تواند مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، تحلیل لثه و جویدن سخت یا دردناک را به همراه داشته باشد و این مشکل به دلیل رشد نامناسب دندان‌ها اتفاق می‌افتد.
در حقیقت در پاسخ به اینکه ارتودنسی چیست باید بگوییم اگر دندان‌ها کج باشند یا فاصله¬ی زیادی بین دندان‌ها وجود داشته باشد، نیاز به مراجعه یک متخصص ارتودنس وجود دارد. متخصص ارتودنس، یک دندانپزشک زیبایی و درمانی است که به تشخیص، پیشگیری و درمان ناهنجاری‌های دندان و فک می پردازد و شرایط نامناسب آنها را با کمک ارتودنس اصلاح می‌کند. 
همچنین ارتودنتیست در زمینه شناسایی مشکلاتی که در آینده ممکن است رخ دهد، آموزش دیده است.

 

 ارتودنسی دندان برای چه کسانی است 

حال که متوجه شدیم ارتودنسی چیست نوبت به توضیح این نکته می‌رسد که ارتودنسی دندان برای چه کسانی است. اینکه فرد به ارتودنس نیاز دارد یا خیر، فقط توسط متخصص ارتودنس و با انجام معاینه¬ی دقیق توسط ارتودنتیست تشخیص داده می¬شود. در زیر به برخی از موارد که ارتودنسی دندان برای چه کسانی است، اشاره شده است.

 

♦    کراس بایت

تطبیق نداشتن دندان¬های فک بالا با دندانهای فک پایین در اصطلاح مال¬اکلوژن نامیده می¬شود. کراس بایت (Crossbite) نوعی مال اکلوژن است که در سه نوع خلفی، قدامی و گونه¬ای دیده می¬شود. وقتی بیمار دهان خود را می¬بندد، دندان¬های بالایی در داخل دندان‌های پایین می¬نشینند. 
کراس بایت یکی از ناهنجاری¬های فکی است که اغلب در کودکی به وجود می¬آید. این مشکل اغلب به دلایل ارثی ایجاد می¬شود اما مواردی همچون مکیدن انگشت در کودکی و تنفس دهانی، در ایجاد آن موثر است. 
کراس بایت علاوه بر این که در ظاهر نمایان است، مشکلاتی جدی برای سلامتی فرد ایجاد خواهد کرد. کراس بایت، می‌تواند باعث ساییدگی دندان یا خرد شدن آن و تخریب مینای دندان شود و بر زیبایی دندان ها هم تأثیر بگذارد. 
ایجاد مشکل در صحبت کردن و ناتوانی تلفظ درست کلمات نیز از دیگر عوارض آن است. کراس بایت خلفی، می‌تواند باعث دندان قروچه، مشکلات فک و رشد غیر طبیعی صورت شود.

 

♦   تراکم زیاد و شلوغی دندان‌ها 

پاسخ به این سوال رایج که ارتودنسی دندان برای چه کسانی است می‌توان به افراد با تراکم دندان بالا اشاره کرد. یکی از ناهنجاری¬های دندان، نامرتبی و شلوغی دندان¬ها (Teeth crowding) است. گام اول برای درمان موفق، پیدا کردن علت نامرتبی دندان¬های شلوغ است.
یکی از دلایل ازدحام و شلوغی دندان‌ها، وراثت است. کوچکی فک، دلیل دوم ازدحام دندان‌ها در دهان می¬تواند باشد. افرادی که دارای فک کوچکی هستند، دندان‌هایشان هنگام رشد با کمبود فضا مواجه می‌شوند که موجب حرکت برخی از دندان‌ها به سمت جلو یا عقب می¬شود. 
شلوغی دندان‌ها، شایع ترین دلیل مراجعه افراد برای انجام ارتودنس است. دندان های شلوغ به سختی با نخ دندان تمیز می‌شوند و در صورت عدم اصلاح، می‌توانند سبب پوسیدگی و تخریب دندان شوند.

 

♦  دندان های نهفته 

دندان نهفته یا Impacted teeth به دندان¬هایی گفته می¬شود که نمی¬توانند به درستی خارج شوند و بخشی از آن یا همه¬ی آن در زیر لثه مانده و نمیتواند بیرون بیاید، زیرا جایگاه کافی در فک برای حضور آن، وجود ندارد. 
دندان¬های عقل، اغلب تحت تأثیر قرار می گیرند و باعث درد در بزرگسالان می‌شوند. دندان¬ نیش هم از دسته دندانهایی می باشد که اگر بیمار دندان‌های شلوغ و پرتراکم داشته باشد، امکان پنهان شدن دارد. 
تجمع دندانی، موقعیت نامناسب جوانه دندان، دندان¬های اضافه، فقدان فضا در قوس دندانی، کیست¬ها، ریشه¬های دندانی تحلیل نرفته و عادت های دهانی مثل مکیدن انگشت، از عوامل ایجاد دندان نهفته می¬باشند. بنابراین می‌توان در واکنش به این پرسش که ارتودنسی دندان برای چه کسانی است، به افراد دارای دندان نهفته اشاره کرد.

 

♦  دندان¬های کج

دندان¬های کج (crooked teeth) و عدم هماهنگی آنها مشکل شایعی در میان افراد مختلف است. این معضل هم در کودکان و هم در افراد بزرگسال، دیده شده است. دندان¬هایی که به طور کامل و متناسب با هم، مطابقت ندارند یا ناصاف هستند از زیبایی صورت، خواهند کاست. 
در کودکان به دلیل کمبود فضا یا کوچک بودن فک¬های بالا و پایین، ممکن است فضای کافی برای رشد دندان-ها وجود نداشته باشد. بنابراین دندان از مسیرهای نامتعارفی بیرون آمده و به شکل نامناسبی، رشد خواهد کرد. داشتن بعضی از عادت ها و کارهای نامناسب مثل انگشت مکیدن و یا وسایل و اسباب بازی ها در سن کودکی، استفاده زیاد از پستانک یا شیشه¬ی شیر ، تماس زبان به دندان¬ها، تنفس دهانی، وراثت و ژنتیک، اندازه فک و ...  می تواند باعث کج شدن دندان¬های شیری یا دائمی شوند. از همین رو می‌توان  در پاسخ به اینکه ارتودنسی دندان برای چه کسانی است، به افراد دارای دندان کج اشاره کرد.
می¬توان وضعیت دندان¬هایی که هم تراز نبوده و کج هستند را با مراجعه به متخصص ارتودنس، بهبود بخشید. 

 

♦  فاصله¬ی دندان‌ها

فاصله¬ی بین دندان¬ها یا دیاستما (Diastema) به شکاف یا فضای باز بیش از حد معمول بین دندان‌ها گفته می‌شود. فاصله¬ی بین دندان¬ها، می¬تواند در هر جای دهان شکل بگیرد، اما اکثر اوقات، بین دو دندان جلو در فک فوقانی قابل مشاهده است.
فاصله بیش از حد، می‌تواند منجر به التهاب لثه و پوسیدگی دندان شود و اجازه دهد که لثه، بیشتر در معرض باکتری‌ها قرار گیرد. لثه معمولاً توسط دندان محافظت می‌شود. از همین رو می‌توان  در پاسخ به اینکه ارتودنسی دندان برای چه کسانی است، به افراد دارای دندان دارای فاصله اشاره کرد.
دیاستما گاها در میان کودکان دیده شده است اما بزرگسالان هم بعضی اوقات چنین معضلی را دارند. فاصله بین دندان ها علل مخطلفی دارد. کوچک بودن دندان¬ها، عدم تناسب سایز استخوان فک و دندان، کشیدن دندان، لبیال فرنوم، مکیدن انگشت شست، مکیدن بیش از حد پستانک و سایر عادات بد دوران کودکی و ریفلاکس بلع اشتباه، برخی از عوامل دیاستما هستند. 

 

♦   اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)

مفصل گیجگاهی فکی، لولایی است که فک را به استخوان های تمپورال جمجمه که در جلوی هر گوش قرار دارند، متصل می¬کند. این مفصل این امکان را می¬دهد که برای صحبت کردن، جویدن و خمیازه کشیدن و ... فک، به بالا و پایین و چپ و راست حرکت کند. 
مشکلات فک و عضلات صورت که به مفصل گیجگاهی فک مربوط هستند؛ اختلال گیجگاهی فکی (TMD) نامیده می¬شود. معضلاتی مثل برخورد کردن اولین دندان به این مفصل در هر دو طرف صورت می¬تواند باعث درد زیاد در TMJ شده و منجر به TMD مزمن شود. از همین رو می‌توان در پاسخ به اینکه ارتودنسی دندان برای چه کسانی است، به افراد دارای اختلال مفصل گیجگاهی فکی اشاره کرد.

 

 انواع ارتودنس 

سالانه میلیون‌ها کودک و بزرگسال انواع ارتودنس دندان برای مشکلات دندان¬ها و شکل استخوان فک مورد استفاده قرار می‌¬دهند که این ارتودنس¬ها به دو نوع کلی ثابت و متحرک تقسیم بندی می¬شوند. انتخاب نوع ارتودنس بستگی به این دارد که کدام روش درمانی برای نیازهای بیمار، مناسب است.
برای انتخاب بهترین روش ارتودنس دندان، ارتودنتیست به موارد متعددی از جمله مشخصات فیزیولوژی بدن بیمار، سن بیمار، مشکل، شدت مشکل، علایق بیمار و توان مالی بیمار توجه می¬کند.
در ادامه به معرفی مهمترین و پرطرفدارترین روش¬های ارتودنس دندان می¬پردازیم. 

 

♦   ارتودنس ثابت

ارتودنس ثابت، متداول ترین نوع ارتودنس است که قادر به حرکت بسیار دقیق دندان‌ها به مکان صحیح و دستیابی به نتیجه¬ی ایده‌آل است. بیشتر افرادی که بی¬نظمی دندان و فک دارند با روش ارتودنس ثابت درمان می¬شوند. در ارتودنس ثابت، هدف ارتودنتیست متمرکز به روش‌های درمانی و زیبایی ارتودنس برای دندان و فک  است که با حداقل دخالت و همکاری مستقیم بیمار، صورت می¬گیرد.
معمولا از این روش برای حرکت دندان و ریشه¬ی آنها در بیمارانی که شرایط دندانی آنها پیچیده است، استفاده می¬شود. در ارتودنس ثابت، جابه¬جایی ابزارهای ارتودنس، پس از نصب روی دندان، به راحتی صورت نمی¬گیرد. 
در این روش درمان ارتودنس اجزایی به نام براکت، از جنس فلز (فولاد ضد زنگ) یا سرامیک، بصورت نگین بر روی دندان‌ها تعبیه می¬شود تا نیروی لازم برای حرکت به دندان‌ها منتقل شود. براکت¬های دندان¬ها توسط چسب¬هایی که از مواد مخصوصی ساخته شده¬اند، محکم به هر دندان چسبانده می¬شوند. در ادامه، به وسیله¬ی سیم و کش، براکت¬ها به یکدیگر متصل می¬شوند. 
طول درمان ارتودنس ثابت دندان به طور متوسط دو سال می¬باشد. ولی براساس نوع ناهنجاری بیمار و شدت مشکل می¬تواند بیشتر هم بشود و وابسته به شرایط بیمار متغیر است و بیمار  تا پایان دوره¬ی درمان، دستگاههای ارتودنس را در دهان خود نگه می¬دارد. 
به کارگیری ارتودنس ثابت دو فک از جمله مواردی است که در زمان انتخاب این روش درمانی، مورد توجه متخصصین قرار می‌گیرد. روند درمان ارتودنس ثابت، کند است و می‌توان بطور تقریبی هر ماه یک میلیمتر حرکت و جا¬به¬جایی دندان‌ها را برای این روش در نظر گرفت.
در ارتودنس ثابت، بیمار باید ماهی یک بار برای اصلاح وضعیت پلاک‌ها و برای اصلاح بی¬نظمی¬های دندان به ارتودنتیست خود، مراجعه کند که در این جلسات بعد از فعال کردن کش بین دندان‌ها، سیم‌ها یا فنرها، ممکن است مقداری درد در بیمار حس شود.
رعایت بهداشت و نظافت دهان و دندان در این شیوه بسیار مهم است و به مراقبت¬های ویژه¬ای نیاز دارد تا از ایجاد تغییر رنگ و پوسیدگی در دندانها جلوگیری به عمل آید. 
بیمار در هنگام دوره درمانی ارتودنس ثابت، نباید غذاهای سفت مثل ته دیگ، بلال، میوه¬های هسته¬دار، زیتون را استفاده کند. 

 

♦    ارتودنس متحرک

ارتودنس متحرک در اصل نام دستگاهی است که بیمار را قادر می¬سازد که آن را از دهان خود خارج کند. بیمار می¬تواند در صورت ناراحتی در زمان صرف غذا و یا آشامیدن، پلاک را از دهان خود خارج کرده و پس از پایان خوردن و شست و شوی دهان، دوباره پلاک را در دهان خود بگذارد. 
در ارتودنس متحرک قالبی از فک بالا و پایین تهیه شده و در ادامه پلاکی از یک صفحه‌ی پلاستیکی به نام آکریلیک به همراه سیم برای دندان¬ها ساخته می¬شود. بیمار باید در مدت زمانی خاص، معمولا در طول شبانه روز نزدیک 22 ساعت ، آن را در دهان خود قرار بدهد.
این دستگاه، دندان‌ها را به آرامی به حرکت در می¬آورد تا به حالت مطلوب برسند. دستگاه ارتودنس متحرک به دندان¬‌ها نمی‌چسبد و با توجه به سایزهای مختلف دهان، طراحی می¬شوند.
از این روش درمانی، معمولاً برای اصلاحات جزئی دندان‌ها و فک استفاده می‌شود و در مورد ناهنجاری¬های زیاد، کاربرد چندان مناسبی ندارد. این روش برای هر دو فک قابل استفاده است اما تحمل این روش درمانی برای دندان‌های پایین، به دلیل وجود زبان، دشوارتر است.

 

♦  ارتودنس نامرئی

ارتودنس نامرئی (invisible orthodontics) یکی از پر تقاضا ترین راه های ارتودنس می باشد. در  این نوع روش ارتودنس نامرئی، دستگاه های ارتودنس بر روی دندان¬ها مشاهده نمی¬شوند. 
ارتودنس نامرئی روشی درمانی است که مورد تقاضای زیاد بزرگسالان و افرادی که نسبت به ظاهر دندان‌ها برای وجود سیم حساس می¬باشندو تمایلی به استفاده از سیم‌ها و براکت‌ ارتودنس ندارند، می¬باشد.
در ارتودنس نامرئی بریس‌های شفاف با استفاده از تکنولوژی‌های کامپیوتری که جابه¬جایی دندان را تخمین می‌زنند ساخته شده است و از همین طریق نیز می¬توان دندان‌ها را مرتب سازی کرد. 
از انواع ارتودنس نامرئی می¬توان به ارتودنس لینگوال، ارتودنس با موارد همرنگ و ارتودنس با پلاک¬های شفاف که به آن الاینر شفاف یا اینویزالاین نیز گفته می¬شود، اشاره کرد. 
ارتودنس با پلاک شفاف را می¬توان از دهان خارج کرد که باعث می¬شود در دسته¬ی ارتودنس متحرک قرار گیرد. اما دو نوع دیگر را توسط شخص قابل برداشتن و جابجایی نیست و در دسته¬ی ارتودنس ثابت قرار می¬گیرند.

 

♦   ارتودنس رنگی

ارتودنس رنگی توانسته در میان کودکان و نوجوانان با استفاده از تنوع رنگی بریس‌های، ایجاد محبوبت کند.
اغلب کودکانی که نمی¬توانند با ارتودنس ارتباط برقرار کنند و در برابر چسباندن بریس¬های ارتودنس بر روی دندان هایشان مقاومت می¬کنند، با این روش می¬توانند ارتباط بهتری برقرار کرده و انگیزه¬ی بیشتری برای همکاری بهتر با متخصص ارتودنس و والدین خود داشته باشند. 
در ارتودنس رنگی، کش¬هایی که دور بریس¬ها قرار گرفته¬اند، دارای تنوع رنگ زیبا و جذابی هستند و باعث جذابیت در ارتودنس می¬شوند. بندها و کش¬های ارتودنس، رنگبندی¬های متفاوتی را شامل می¬شود. 
ارتودنس رنگی در روش درمان ارتودنس ثابت قابل استفاده می¬باشد چراکه در ارتودنس متحرک، از براکت¬های فلزی ارتودنس استفاده نمی¬شود و تنها می¬توان از پلاک¬های متحرک استفاده کرد. 
انتخاب رنگ در این نوع از ارتودنس، سرگرمی جالب و جذابی برای کودکان و نوجوانان است و درمان را تا حدودی از کسل کنندگی و خشکی درآورده است. همچنین، انتخاب رنگ بریس¬ها، باعث توجه بیشتر کودکان و جوانان به بهداشت دهان و دندان می¬شود.

 

♦   ارتودنس دیمون

ارتودنس دیمون (Damon orthodontics)  یکی از روش‌های جدید و پیشرفته¬ی ارتودنس دندان با دستگاه ثابت است. در ارتودنس دیمون، تغییر در سبک براکت‌ها و جای¬گیری، مزیتی است که وجود دارد. 
برخلاف ارتودنس سنتی که اتصال سیم به براکت‌های ارتودنس، به¬وسیله¬ی کش‌های بسیار کوچک انجام می‌شود، در ارتودنس دیمون، از براکت‌هایی با قابلیت باز و بسته شدن خودکار در روی دندان‌ها استفاده می‌شود. 
تفاوت ارتودنس دیمون با روش‌های دیگر ارتودنس در این است که برخلاف براکت‌های سنتی که باید بطور منظم تنظیم شوند، بریس‌های سلف لیگیتینگ از گیره‌های مخصوص یا درهای فلزی که سیم‌های قوس‌دار بریس‌ها را در جای خود نگه می‌دارند به طور محدودی استفاده می‌کنند و با یک مکانیزم کشویی، دندان‌ها را به تدریج حرکت می‌دهد تا آنها را صاف کند. 
ارتودنس دیمون؛ راحتی، ظاهر مناسب تر و رسیدن به نتایج مطلوب در زمان کوتاه¬تر را برای شکل¬دهی دندان‌ها به دنبال دارد. در ارتودنس دیمون نظافت اطراف سیم و براکت‌ها، برای بیمار آسان است چون کش‌های کوچک اطراف براکت‌ها حذف شده¬اند.
سیستم پیشرفته¬ی براکت‌های نصب شده در ارتودنس دیمون بر روی دندان‌ها و عدم نیاز به لیگاتور‌های پلاستیکی که نتیجه¬ی انجام تنظیمات کمتر را دارد، باعث مراجعه¬ی کمتر بیماران به ارتودنتیست می¬شود. به دلیل طراحی حساب شده و مناسب ارتودنس دیمون، فرد بیمار می¬تواند دندان‌های خود را متناسب با موقعیت‌های صحیح، به راحتی حرکت ‌دهد.

 

♦   ارتودنس لینگوال

یکی از روش¬های درمان ارتودنس که در دسته¬ی ارتودنس نامرئی نیز قرار داده می¬گیرد، ارتودنس لینگوال است. کلمه¬ی لینگوال (lingual) به معنی زبانی یا وابسته به دهان و هرچیزی که نزدیک زبان است، می¬باشد.
در این نوع ارتودنس، ابزاری که جهت منظم ساختن دندان¬ها و بهبود وضعیت دندان و فک استفاده می¬شوند، نزدیک به زبان و در ناحیه¬ی پشتی دندان¬ها، به صورت مخفی، نصب می¬شوند. این روش ارتودنس بیشتر مناسب بزرگسالانی است که  نمی¬خواهد کسی متوجه وضعیت ارتودنس و درمان آن¬ها بشود. 

 

عوارض ارتودنسی دندان چیست؟

ارتودنس خود عارضه¬ی خاصی ندارد و معمولاً این عدم رسیدگی فرد و سهل انگاری او می¬باشد که باعث ایجاد برخی عوارض می¬شود. عدم مراقبت و رعایت بهداشت دهان و دندان توسط فرد و نیز عمل نکردن به سفارشات متخصصین ارتودنس، موجبات بروز مشکلاتی خواهد شد که در ادامه به بیان آنها می¬پردازیم. عوارض ارتودنسی دندان، با عمل به دستورات ارتودنتیست و نیز رعایت بهداشت دهان و دندان در زمان ارتودنس توسط فرد، قابل پیشگیری است.

 

♦   خراش، زخم و آفت دهان

یکی از عوارض ارتودنسی دندان خراش و زخم است. در ارتودنس ثابت، ارتودنتیست به کمک چسب مخصوصی براکت های ارتودنس را روی دندان¬ها قرار داده و آن را به وسیله سیم ارتودنس به هم متصل می¬کند. اگر نصب براکت ها به درستی انجام نشود و یا اگر بیمار مراقبت¬های بیان شده را به درستی رعایت نکند، احتمال بروز زخم¬های کوچک و خراش¬ در دهان وجود دارد. 
این موضوع بیشتر در روز¬های ابتدایی که براکت¬ها روی دندان¬ها قرار می گیرند و بیمار به وجود آنها در دهان خود عادت ندارد، اتفاق می¬افتد و بعد از چند روز از بین می¬روند

 

♦     پوسیدگی دندان و بیماری لثه

یکی از عوارض ارتودنسی دندان که ناشی از حضور بریس¬های ارتودنس در دهان می¬باشد، گیر کردن مواد غذایی در بین براکت¬ها است که زمینه رشد باکتری¬های دهانی را تشدید می¬کند و با تولید اسید، دندان¬ها را در معرض پوسیدگی قرار می¬دهند و موجب تحلیل لثه خواهد شد. 
این مشکلات در صورتی رخ خواهد داد که فرد بهداشت دهان و دندان خود را رعایت نکند و استفاده از مواردی همچون مسواک و نخ دندان در ارتودنس را جدی نگیرد. در غیر این صورت پوسیدگی دندان در حین ارتودنس و مشکلاتی مانند بیماری پریودنتال و لثه نیز می¬تواند به مرور زمان، رخ¬دهد. 
نواحی زیر وسایل ارتودنس خطر پوسیدگی بالایی ندارند و تنها اطراف آنهاست که با جمع شدن مواد غذایی در این نقاط و راعیت نکردن بهداشت درست خطر ایجاد شدن پوسیدگی جدی می‌شود. 
رعایت نکردن درست بهداشت دندان و دهان مثل برس بین دندانی ،نخ دندان،مسواک برای بیماران ارتودنس است، می‌تواند علاوه بر بروز پوسیدگی دندان و ناراحتی لثه، باعث تغییر رنگ دندان‌ها نیز بشود.

 

♦  خطر برگشت درمان ارتودنس

از جمله عوارض ارتودنسی دندان که گاهی موجب بی¬میلی برخی از افراد نسبت به استفاده از این درمان شده است، خطر برگشت ناهنجاری¬ها بعد از درمان می¬باشد. درمان¬های صورت گرفته در دوران رشد با تمام شدن این دوره، بر نمی گردد. 
با وجود تمایل دندان¬ها به حرکت و بازگشت به جایگاه قبلی، اگر بیمار استفاده از ریتینر یا نگهدارنده ارتودنس دندان را فراموش نکند، دندان¬ها هیچ تغییر موقعیتی نخواهند داشت. ریتینرها دو نوع ثابت و متحرک را دارا می باشند. 
به دلیل تمایل بیشتر برای حرکت و جا¬به¬جایی دندان¬های قدامی فک پایین، از ریتینر ثابت، بیشتر در این ناحیه استفاده می¬شود.
بیمار باید حدود زمان 1 تا 2 سال از آن استفاده کند. 

 

♦  کوتاه شدن طول ریشه

احتمال تحلیل و کوتاه شدن ریشه دندان¬ها در بیمارانی که ناهنجاری¬های دندانی خود را با ارتودنس درمان می-کنند، در حدود 3 تا 5 درصد است. تحلیل ریشه¬ی دندان باعث کاهش طول عمر دندان می¬شود.
حرکت دندان¬ها در طول دوره¬ی درمان با توجه به مکانیسم تحلیل استخوان و نیز تشکیل مجدد آن انجام می-شود. در این فرایند ممکن است در اندازه¬ی میکروسکوپی، قطعات کوچک ریشه برداشته شود و مجددا ساخته شود. این دسته از عوارض ارتودنسی دندان در بیمارانی که سابقه آسم، ضربه و شکستگی دندان دارند یا احتمال اعمال نیروی ارتودنس غلط وجود داشته باشد، توجه بیشتری را می¬طلبد. 

 

♦  درد فک

بین ارتودنس و ایجاد یا رفع مشکلات فکی، ارتباطی وجود ندارد. بیمارانی که در ابتدای درمان دارای مشکلات فکی هستند، درمان ارتودنس صحیح می‌تواند باعث بهبود مشکلات فکی آنان شود، ولی تنها عامل نیست و ممکن است نیاز به درمان‌های تکمیلی داشته باشد.
امکان بروز مشکلاتی در مفصل گیجگاهی فک با توجه به مفصلی بودن آن منطقه، وجود دارد.

 

♦   از بین رفتن مینای دندان

براکت¬ها ممکن است مینای دندان را تحت تاثیر قرار دهند و شاید باعث ایجاد لک¬هایی روی دندان¬ شوند. استفاده¬ی منظم از دهانشویه ارتودنس برای جلوگیری، توصیه می¬شود.

 

♦  واکنش¬های آلرژیک

برخی از دستگاه¬ها و ابزار¬ها مانند براکت¬ها  یا کش ارتودنس، می¬توانند برای برخی از افراد آلرژی¬زا باشند. بیمار باید برای جلوگیری از بروز واکنش¬های آلرژیک، ارتودنتیست خود را در جریان حساسیت خود قرار دهد.

 

♦    انکیلوز

یکی از عوارض ارتودنسی دندان انکیلوز است. انکیلوز نوعی عارضه بسیار جدی می¬باشد و در موارد کمی، اتفاق می¬افتد. اگر دندانی به استخوان جوش خورده باشد، بریس¬های ارتودنس نمی¬توانند این دندان را جا به جا کنند. ظاهر دندان انکیلوز شده مشخص است و کوتاه¬تر از سایر دندان¬ها می¬باشد. برای تشخیص دندان انکیلوز شده، تنها از عکس¬های رادیولوژی و معاینات بالینی کمک گرفته می¬شود.

 

 عوارض ارتودنسی دندان در سنین بالا 

تا هر زمانی که بافت لثه و استخوان در دهان، سالم باشد، امکان ارتودنس وجود دارد. با این حال ا یکی از عوارض ارتودنسی دندان در بزرگسالان بسیار بیشتر است. از جمله:

♦  مدت زمان بکارگیری ریتینر در بزرگسالان¬ طولانی¬تر است.

♦  احتمال آسیب به مینای دندان و ریشه¬ی دندان در بزرگسالان بیشتر است.

♦   عارضه تحلیل لثه و کوتاه شدن ریشه¬ی دندان، در بزرگسالان احتمال وقوع بیشتری دارد.

 

سخن پایانی 

کودکی بهترین سن برای درمان ارتودنس است چون استخوان¬ها و دندان¬ها در حال رشد هستند و می توان رشد آنها را هدایت کرد. اما هیچ وقت برای درمان ارتودنس دیر نیست و در هر سنی می توان برای انجام این درمان اقدام کرد.
 حفظ بهداشت دهان با وجود وسیله ‌ای که به دندانها چسبیده است را باید جدی گرفت و برای مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بیشتر گذاشت. پس از هر بار غذا خوردن، باید دندان‌ها را مسواک زد. حتماً هر روز از نخ دندان استفاده شود. می‌توان از نخ دندان مخصوص دوران ارتودنس یا وسیله¬های دیگری مانند دستگاه¬هایی که با فشار آب، لا¬به¬لای دندان¬ها را تمیز می¬کنند، استفاده کرد. فرچه¬های مخصوص تمیز کردن بین دندانها و سیم ارتودنس وجود دارد که کار تمیز کردن دندانها را راحت‌تر می‌کند و باید مورد استفاده قرار گیرد.
در این مقاله سعی کردیم شرح دهیم ارتودنسی چیست و ارتودنسی دندان برای چه کسانی است.